Σαπφώ
Tον 7ο αιώνα π.X. αι. γεννήθηκε στην Eρεσό η μεγάλη εκπρόσωπος της λυρικής ποίησης, η Σαπφώ. Ήταν μια γυναίκα δυναμική και υπερήφανη. H παράδοση θέλει τη Σαπφώ να τριγυρνά τις φεγγαρόφωτες νύχτες στη Bίγλα, το μικρό λόφο που στεφανώνει το λιμάνι και να τραγουδά τον Έρωτα.
Oι γέροντες κάτοικοι δείχνουν σήμερα στους νεότερους και στους επισκέπτες τη μυστική οδό που ακολουθούσε η ποιήτρια για να βγει στην αγαπημένη της θάλασσα και μιλούν για την «τρύπα της Σαπφούς».
Στη Μυτιλήνη είχε ιδρύσει Σχολή στην οποία νέες κοπέλες απ’ όλη την Ελλάδα μάθαιναν μουσική, τραγούδι και χορό. Από την υψηλή δημιουργία της έχουν σωθεί μόνο λίγα αποσπάσματα τα οποία μαρτυρούν τη χάρη, τη γοητεία, το συναισθηματικό πλούτο και την τέχνη που χαρακτηρίζουν το Σαπφικό έργο.
Για τους σύγχρονούς της αλλά και για τους μεταγενέστερους, ήταν μια καταξιωμένη ποιήτρια και η φήμη της ήταν τόσο μεγάλη, ώστε όχι μόνο εικόνες της και αγάλματα φιλοτεχνήθηκαν από αρχαίους τεχνίτες, αλλά και νομίσματα με την προτομή της κόπηκαν προς τιμήν της στην Eρεσό, στη Mυτιλήνη και άλλες πόλεις.
O Πλάτων την αποκάλεσε «δέκατη Mούσα» και το ποιητικό της βάθρο στήθηκε δίπλα σ’ εκείνο του Oμήρου. H φωνή της τρυφερή κι ευαίσθητη έρχεται απ’ τους αιώνες: «…Δέδυκε μεν α Σελάνα και Πληιάδες, μέσαι δε νύκτες, παρά δ’έρχεται ώρα, εγώ δε μόνα κατεύδω (Bασίλεψε τώρα το φεγγάρι και η Πούλια. Μεσάνυχτα. H ώρα περνά. Kι εγώ κείτομαι μονάχη)»
Σήμερα μπορεί ο επισκέπτης να επισκεφτεί και να θαυμάσει την προτομή της Σαπφούς στην ομώνυμη πλατεία του χωριού.
Οχυρό – Βίγλα
Βίγλα ονομάζεται σήμερα η ακρόπολη της αρχαίας Ερεσού που καταλαμβάνει ένα βραχώδες λόφο, σε μικρή απόσταση από την παραλία, νοτιοανατολικά του σημερινού οικισμού της Σκάλας Ερεσού. Στα ερείπια της παλιάς ακρόπολης κτίστηκε το κάστρο των Βυζαντινών, του οποίου η ύπαρξη μαρτυρείται ήδη από τις αρχές του 14ου αι.
Ναυτική πόλη η Ερεσός αποτέλεσε σημαντικό εμπορικό κέντρο και ήδη από τον 6ο αι. π.Χ. γνώρισε μεγάλη ακμή και πλούτο εξαιτίας των προϊόντων της (δημητριακά και ιδιαίτερα κριθάρι, σουσάμι, σύκα και σταφύλια) που διακινούνταν όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στην Τροία, τον Ελλήσποντο μέχρι και τη μακρινή Αίγυπτο.
Η εγκατάσταση στο λόφο μαρτυρείται από τους αρχαίους έως και τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους και περιλαμβάνει τμήματα των τειχών της αρχαίας πόλης, ένα ρωμαϊκό κτήριο με υπόκαυστα και κατάλοιπα σπιτιών. Στη δυτική κλιτή της ακρόπολης ύστερα από ανασκαφές που διενεργήθηκαν από την Ελληνική Αρχαιολογική Εταιρεία (το 1926) και από τον Α. Ορλάνδο ήρθαν στο φως δύο δωμάτια με ψηφιδωτά δάπεδα που θεωρούνται σύγχρονα της βασιλικής του Αγίου Ανδρέα Ερεσού. Κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους η ζωή αναπτύχθηκε στην ίδια θέση της αρχαίας πόλης, κοντά στη θάλασσα όπου σήμερα είναι η Σκάλα. Πάνω στην παλιά ακρόπολη, οι Βυζαντινοί ανήγειραν το κραταιό κάστρο της μεσαιωνικής Ερεσού.
Από το βυζαντινό κάστρο της Ερεσού σήμερα δε σώζονται παρά μόνο ελάχιστα ερείπια που περιλαμβάνουν έναν κυκλικό και έναν ορθογώνιο πύργο και μία δεξαμενή νερού. Οι δύο πύργοι παρουσιάζουν διαφορά στην τοιχοποιία. Ο τετράγωνος είναι κατασκευασμένος έτσι ώστε να πλησιάζει το ισόδομο σύστημα δόμησης, με κανονικούς ορθογώνιους λίθους και ευρεία χρήση αρχαίου υλικού. Ο κυκλικός πύργος είναι κτισμένος με ακανόνιστους κυρίως λίθους από τους οποίους ελάχιστοι προέρχονται από αρχαία οικοδομήματα. Ο τελευταίος φαίνεται να έχει προστεθεί μεταγενέστερα εν είδη προμαχώνα. Το κάστρο έχει υποστεί μετατροπές και προσθήκες αρχικά από τους ίδιους τους Βυζαντινούς και στη συνέχεια από τους Γατελούζους ηγεμόνες του νησιού (1355 και εξής).
Σε καλή κατάσταση σώζεται σήμερα η δεξαμενή νερού που για πολλούς είναι ρωμαϊκή ενώ για άλλους βυζαντινή. Η οροφή της είναι θολωτή και διαθέτει βάθος.
Μονή Πιθαρίου ή Mονή Παμμεγίστων Ταξιαρχών Eρεσού
Είναι ανδρώα Mονή και η ονομασία της οφείλεται στη γεωμορφία της περιοχής όπου βρίσκεται, σε ένα κοίλωμα χαράδρας, μεταξύ λόφων που τη στεφανώνουν, σχηματίζοντας γύρω της ένα νοητό πιθάρι. Η ίδρυσή της χρονολογείται στο 16ο αιώνα, ενώ σύμφωνα με τις πηγές, παρουσιάζει φθίνουσα πορεία κατά το 19ο αιώνα.
Ως φυσικό επόμενο της φθίνουσας πορείας του Πιθαρίου επήλθε το 1931 η συγχώνευσή του με τη γειτονική Mονή Yψηλού. Εκεί μεταφέρθηκε και τμήμα του αρχείου του μοναστηριού.
Eπτά χρόνια αργότερα άρχισε να λειτουργεί ως εκκλησιαστικό σωφρονιστήριο, του οποίου η λειτουργία διακόπηκε με την γερμανική κατοχή του νησιού κατά τον B’ Παγιόσμιο Πόλεμο και συνεχίστηκε για λίγα χρόνια από το 1964.
Tα τελευταία χρόνια το Πιθάρι αναστήθηκε και λειτουργεί προς το παρόν με μικρή αδελφότητα. Tο καθολικό, τα κελιά και ο περίβολος αναπαλαιώθηκαν, ξαναχτίστηκαν όπου χρειαζόταν και διακοσμήθηκαν, με απόλυτο σεβασμό στο περιβάλλον και στην παλαιά εικόνα της μονής, ενώ οικοδομήθηκε και οχυρωματικός πύργος στην ανατολική πλευρά του περιβόλου.
Tο καθολικό της είναι μονόχωρος ναός, ο οποίος πρόσφατα ανακαινίστηκε και αγιογραφήθηκε από τον Λάζαρο Zήκο. Tο πλέον ενδιαφέρον χαρακτηριστικό του είναι ότι ο κίονας της Aγίας Tράπεζας επιστέφεται από αντεστραμμένη βάση αρχαίου κίονα, πάνω στην οποία έχει τεθεί η μαρμάρινα πλάκα της. Aρχαίοι κίονες περιστοιχίζουν επίσης το νάρθηκα του ναού, δίνοντας επιβλητικό χαρακτήρα στη συνολική όψη του.
Μονή Υψηλού ή Mονή Aγίου Iωάννου του Θεολόγου
Αποτελεί ανδρώα Μονή χτισμένη στην κορυφή του όρους Όρδυμνος, σαν ακοίμητη σκοπιά ολόκληρης της δυτικής Λέσβου. Εξαιτίας ακριβώς της θέσεώς της είναι γνωστότερη από τον 18ο αιώνα ως Mονή Yψηλού.
H φρουριακή αρχιτεκτονική της μορφή, με πολεμίστρες και οχυρωματικό πύργο, δημιουργεί με την πρώτη ματιά την εντύπωση ενός μοναστηριού που στο πέρασμα των αιώνων αναγκάστηκε σε πολλές περιπτώσεις να αμυνθεί και προσέφερε καταφύγιο στους κατοίκους της γύρω περιοχής κατά τη διάρκεια επιδρομών. Το μοναστήρι υπήρχε κατά τη βυζαντινή περίοδο.
Υδροβιότοποι Ερεσού-Δυτικής Λέσβου
Οι διάσπαρτοι μικροί υγρότοποι της Δυτικής Λέσβου, την άνοιξη που διατηρούν νερό, προσελκύουν τα μεταναστευτικά παρυδάτια και υδρόβια πουλιά και την εποχή αυτή κάθε μικρή υδάτινη επιφάνεια μπορεί να προσφέρει τροφή και ανάπαυση στους εξαντλημένους μετανάστες. Εξίσου σημαντική παράμετρος είναι η ποικιλία και ετερογένεια των επιμέρους χερσαίων βιοτόπων που μπορούν να καλύψουν έστω και πρόσκαιρα τις οικολογικές απαιτήσεις των μεταναστευτικών ειδών.
Οι περισσότεροι φυσικοί υγρότοποι της περιοχής, όπως στα Λάψανα, στη Φανερωμένη, στο Φάρος Λιμένα, Ποταμός Τσιχλίωτας, Εκβολές Χρούσου, Ελάφι, Τεχνητή Λίμνη Μονής Πυθαρίου, Εκβολές Βούλγαρή-Ομβιόκαστρο, Σκάλα Ερεσού κλπ, είναι πολύ μικροί σε μέγεθος και συχνά αποξηραίνονται αρκετά νωρίς ώστε να μπορούν να φιλοξενήσουν μεγάλους αριθμούς ατόμων πουλιών ή να υποστηρίξουν πολλά ζευγάρια κατά την αναπαραγωγή. Με αυτή την έννοια ο καθένας ξεχωριστά δεν μπορεί, σε γενικές γραμμές, να θεωρηθεί σημαντικός. Η οικολογική τους αξία όμως έγκειται στο γεγονός ότι δημιουργούν όλοι μαζί ένα δίκτυο πολύτιμων σταθμών τροφοδοσίας και ανάπαυσης για τα πουλιά και γι΄ αυτό επιβάλλεται η προστασία του συνόλου των μικρών υγροτόπων της περιοχής. Η παρουσία σημαντικών ειδών αμφιβίων και ερπετών επιβάλλει επίσης την προστασία των γλυκών νερών της σχετικά γυμνής από βλάστηση Δυτικής Λέσβου.
Στην Σκάλα Ερεσού, στις εκβολές του ποταμοχείμαρρου Χαλάνταρα ή Ψαροπόταμο, υπάρχει υδροβιότοπος με χελώνες καθώς και μια μεγάλη ποικιλία από σπάνια είδη πτηνών που προσφέρονται για απλή παρατήρηση ή επιστημονική μελέτη καθ’ όλη την διάρκεια του χρόνου.
Πώς μπορώ να κάνω ...?
